جلوه‌‌های بلاغت در ایران باستان (با تکیه بر شواهد ذکرشده در منابع عربی)

پژوهش در سیر هنرهای بلاغی و سخنوری که با شکار معانی و نشاندن آن در ساختارهای سخن سروکار دارد، از روزگاری کهن، توجه ارباب نقد و اندیشه را برانگیخته و در ایران پیش از اسلام نیز نشانه‌‌هایی از این توجه به گفتار پیراسته و نیک وجود داشته‌است. سخنان ایجازگونه و حکمت‌‌آمیز، عبارت‌‌های آکنده از تشبیه و استعاره، جملات شیوا و رسا در کلام ایرانیان باستان، به حدی است که موجب شده تا شخصی همچون جاحظ را به تحسین در برابر آن وادارد. او که خود از پیشوایان شیوایی گفتار و سخندانی است، ایرانیان را در سخنوری و گزیده‌‌گویی ستوده‌است و از قول شعوبیه، کتاب کاروند ایرانی‌‌ها را از بهترین سرچشمه‌‌های علم بلاغت برمی‌شمرد. در منابع عربی، گنجینه‌‌ای از سخنان حکیمان و بزرگان ایرانی نقل شده‌است که علاوه بر معانی پندآموزش، هنرآفرینی‌‌های زبانی و بلاغی بسیاری دارد که هر خواننده‌‌ای را مجذوب خود می‌‌سازد. در این مقاله، با تکیه بر نمونه‌‌های تاریخی و ادبی از منابع عربی، گزیده‌‌وار برخی سخنان بلاغی ایرانیان باستان تحلیل شده تا گوشه‌‌ای از چشمۀ جوشان بلاغت در این دوره‌‌ از تاریخ ایران، نشان داده شود.